الیزر یودکوسکی، محقق مؤسسه‌ی تحقیقاتی هوش ماشینی، اعتقاد جالبی درباره‌ی هوش مصنوعی دارد. او می‌گوید:

هوش مصنوعی از شما متنفر نیست. او عاشق شما هم نخواهد بود. شما فقط از اتم‌هایی ساخته شده‌اید که هوش مصنوعی می‌تواند برای کار دیگر از آن‌ها استفاده کند.

تا پنجاه یا صد سال آینده، هوش مصنوعی دانشی بیش از کل جمعیت جهان خواهد داشت. در آن زمان، این هوش می‌تواند هر نشانه‌ی متصلی را در جهان کنترل کند. محققانِ پیش‌گام در حوزه‌ی هوش مصنوعی، آن زمان را دورانی می‌دانند که این هوش به فرمانروای بی‌رقیب جهان تبدیل خواهد شد.

به‌نظر شما وقتی ماشین‌ها در هوش عمومی از انسان‌ها برتر شوند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ دستیارهای مصنوعی در آن زمان ما را نجات خواهند داد یا موجب نابودی می‌شوند؟ نیک بوستروم پایه‌های درک آینده‌ی انسان‌ها و زندگی هوشمند را در این زمینه بنا نهاده است. مغز انسان ظرفیت‌هایی دارد که مغز دیگر موجودات از آن‌ها بی‌بهره هستند. به‌خاطر همین ظرفیت‌ها هم، گونه‌ی بشر موقعیت برتر را در جهان دارد.

طبق تعریف گفته‌شده، اگر هوش مصنوعی مغز انسان را در حوزه‌هایی پشت‌سر بگذارد، به فرمانروای بسیار قدرتمندی تبدیل خواهد شد که احتمالا فراتر از اختیار ما عمل می‌کند. به‌همین‌ترتیب، همان‌طورکه سرنوشت بسیاری از حیوان‌ها بیش از خودشان به عملکرد گونه‌ی برتر، یعنی انسان، بستگی دارد، سرنوشت آینده‌ی انسان‌ها نیز به هوش برتر وابسته خواهد بود.

دراین‌میان، انسان‌ها یک برتری دارند و آن این است که حرکت اول را در این نبرد انجام می‌دهند. درواقع مشکل اصلی، مهار پیشرفت این هوش است. مهندسی‌کردن وضعیتی برای بهترکردن رشد سریع هوش مصنوعی، مسئله‌ی پیش روی انسان‌ها خواهد بود.

تحقیقات نشان می‌دهد هوش مصنوعی تا پایان این قرن، به‌اندازه‌ی انسان هوشمند خواهد شد. بوستروم اعتقاد دارد سرعت رشد این هوش بسیار سریع است و قطعا پس از این قرن، جای انسان را خواهد گرفت. به‌گفته‌ی او، هوش مصنوعی نباید در برنامه‌های پیشرفتی انسان‌ها باشد. بوستروم فیلسوفی تکنولوژیست است و توصیه می‌کند انسان‌ها به آنچه درحال‌ساختش هستند، نگاه دقیق‌تری بیندازند. دنیایی که ماشین‌های متفکر اداره‌اش می‌کنند، از دیدگاه او خطرناک خواهد بود. به‌بیان‌دیگر، این ماشین‌های هوشمند در آینده حافظ ارزش‌های ما خواهند بود یا ارزش‌های مخصوص خودشان را دارند؟

مکس تگمارک، فیزیکدان و کیهان‌شناس دانشگاه MIT، در مصاحبه‌ای به مشکلات توسعه‌ی هوش مصنوعی اشاره می‌کند. از منظر او، باید عواقب مخفی ساختِ هوش کاملا توانا را درنظر بگیریم. به اعتقاد تگمارک، هوش مصنوعی برای تخریب دنیا به شیطانی‌بودن یا قرارداشتن در حالترباتیک خاص نیاز ندارد. درواقع، او مشکل اصلی هوش مصنوعی را اهداف خراب‌کارانه نمی‌داند و تنها، توانایی فراوان تفکر است که او را نگران می‌کند. هوش مصنوعی قوی در رسیدن به اهدافش بسیار خوب عمل می‌کند. مشکل وقتی ایجاد می‌شود که اهداف او با اهداف ما هم‌خوانی ندارد.

دن براون، نویسنده‌ی کتاب راز داوینچی، نیز اعتقاد دارد هوش مصنوعی روی عقیده‌ها و دیدگاه‌های انسان‌ها درباره‌ی خدا و دین هم تأثیرگذار خواهد بود. ایلان ماسک هم پیش‌ازاین گفته بود هوش مصنوعیِ بیش‌ازحد قدرتمند گونه‌ی انسان را ازبین خواهد برد.

سوزان اشنایدر، محقق دیگر این حوزه از دانشگاه کنتیکت معتقد است نوع بسیار پیشرفته‌ای از هوش مصنوعی هم‌اکنون نیز وجود دارد. به‌گفته‌ی او، این هوش مصنوعی از سال‌های بسیار دور وجود داشته است. اشنایدردراین‌باره می‌گوید:

من معتقدم پیشرفته‌ترین جوامع بیگانه ساختار زیستی ندارد. درواقع، پیچیده‌ترین تمدن‌ها فراتر از خصوصیات ذاتی هستند و فرمی در شکل هوش مصنوعی یا سوپرهوش بیگانه‌ای دارند.

به‌هرحال آنچه گفته شد، پیش‌بینی‌ها و هشدارهای متخصصان فعال در حوزه‌ی فناوری بودند. شاید برخی مردم با این پیش‌بینی‌ها مخالف باشند و برخی دیگر نیز آینده‌ای ترسناک‌تر برای انسان متصور شوند. نمونه‌ای از این آینده‌ی ترسناک، در فیلم من ربات با بازی ویل اسمیث نشان داده شد.

در داستان این فیلم که در سال ۲۰۳۵ روایت می‌شود، ربات‌های انسان‌نما به بخشی جدانشدنی از زندگی انسان‌ها تبدیل شده‌اند. این ربات‌ها با هوش مصنوعی جامع مدیریت می‌شوند. ویل اسمیث نقش کارآگاه دل اسپونر را در این فیلم بازی می‌کند که از ربات‌ها تنفر دارد. این تنفر نیز در حادثه‌ای رانندگی ایجاد می‌شود که ربات ناجی، او را به‌جای دختری دوازده‌ساله نجات می‌دهد. ربات با تخمین بخت بیشتر نجات اسپونر، کودک را رها می‌کند. در پایان این فیلم، ربات‌های انسان‌نما باهم متحد می‌شوند تا جهان را به‌سلطه درآورند.

این آینده‌ی هوش مصنوعی خواهد بود؟ ماشین‌ها به‌قدری قدرتمند می‌شوند که ظرفیت‌هایی بیش از گونه‌ی انسان داشته باشند؟ فراموش نکنید اینجا بحث بر توانایی شکل می‌گیرد. بی‌شک، رایانه‌ها قدرتمند هستند و همین امروز نیز پاسخ بسیاری از سؤالات را سریع‌تر از انسان می‌دهند؛ اما توانایی و ظرفیت‌های آن‌ها هم بیش از انسان است؟ این سؤال نگرانی افراد بسیاری درباره‌ی آینده‌ی هوش مصنوعی را شکل می‌دهد.

دراین‌بین، برخی معتقدند آینده‌ی هوش مصنوعی به تسخیر جهان گره نخواهد خورد. آن‌ها آینده‌هایی شبیه فیلممن ربات را فقط تخیل می‌دانند و اعتقاد دارند هوش مصنوعی کاربردهایی عالی خصوصا در بحث کسب‌وکار دارد. این ابزار به‌عنوان پشتیبان شرکت‌ها در بخش‌های گوناگون اعم از خدمات مشتری کار می‌کند و تجربه‌ی مشتری‌ها را بهبود می‌بخشد.

میخاییل نائوموف، هم‌بنیان‌گذار شرکت DigitalGenius فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی و همکاری آن با انسان است.نائوموف می‌گوید هوش مصنوعی کنونی در حوزه‌هایی محدود از وظایف کاربرد دارد و این حوزه‌ها محدود به مواردی همچون کمک به مشتری برای تغییر آدرس یا اطلاعات کارت اعتباری هنگام خرید تعریف می‌شوند. او پیشنهاد می‌کند هوش مصنوعی را برای کاربرد بهتر به‌عنوان همکار درکنار مسئول بخش خدمات مشتریان به‌کار بگیریم.

تصور کنید هوش مصنوعی به اظهارات مشتری گوش می‌دهد. این هوش ماشینی تاریخچه‌ی خرید و مشکل مشتری و موضوعات دیگر را از او می‌پرسد و به مسئول خدمات منتقل می‌کند. به‌علاوه، ماشین پیشنهادهای مناسب برای پاسخ به مشتری را نیز بیان می‌کند. این فرضیه ترکیبی عالی از همکاری ماشین با انسان خواهد بود که به‌صورت زنده و لحظه‌ای انجام می‌شود.

جینی رومتی، مدیرعامل IBM، زمانی گفته بود با برعکس‌کردن حروف هوش مصنوعی (AI به IA) به مفهومی کاربردی، یعنی دستیار هوشمند (Intelligent Assistant) می‌رسیم. ایده‌ی نائوموف نیز دقیقا همین مفهوم است. درواقع، برای مشتری مهم نیست که انسان یا ماشین به بهترین راهکار برای او برسند، او فقط پاسخ و راهکار کاربردی را نیاز دارد.

نائوموف در توضیح بیشتر درباره‌ی کاربرد هوش مصنوعی در این بخش می‌گوید:

هوش مصنوعی ابزاری است که برای فرایندهای تکراری خدمات مشتری کاربرد دارد. این کاربرد شبیه استفاده‌ی حسابداران از ماشین‌‌حساب یا فایل‌های صفحات گسترده برای راحتی در انجام وظایف خواهد بود.

تاکنون دیده‌اید حسابدار برای انجام محاسبات خود از ماشین‌حساب استفاده نکند؟ شرکت‌ها هم باید هوش مصنوعی را شبیه به ابزاری این‌چنینی ببینند. درواقع، این ابزار در آینده‌ی نزدیک نه مزیتی رقابتی، بلکه ابزاری الزامی در کسب‌وکار خواهد بود.

به‌هرحال، هوش مصنوعی به عطفگاه خود رسیده و در زندگی روزمره‌ی بسیاری از ما نیز وارد شده است؛ هرچند هنوز بسیاری از مردم حضور آن را درک نکرده‌اند. نائوموف می‌گوید هوش مصنوعی به زندگی ما آمده تا بماند و آنچه امروز می‌بینیم، فقط شروع آن است. او معتقد است قطعا این هوش جدید دنیای کسب‌وکار را به‌سلطه درمی‌آورد؛ اما آینده‌ای که در فیلم‌ها می‌بینیم، درحد همان داستان باقی خواهد ماند.

همان‌طورکه گفته شد، برخی کارشناسان معتقدند آینده‌ی به‌تصویر کشیده‌شده در فیلم‌های هالیوودی، بسیار دور از واقعیت است و ربات‌ها به این اندازه شغل‌های ما را تصاحب نخواهند کرد. طبق دیدگاه آن‌ها، این هوش نه‌تنها شغل‌ها را ازبین نمی‌برد، بلکه به‌عنوان ابزاری سودمند درکنار انسان‌ها فعالیت خواهد کرد.

نظر شما چیست؟ آیا هوش مصنوعی درجهت سلطه بر جهان و اشغال تمام فرصت‌های شغلی ما حرکت می‌کند یا می‌توان همیشه از آن به‌‌عنوان ابزاری کاربردی نام برد؟